Испани хэл

Испани хэл
Испани хэл
Кастиль хэл
español; castellano;
Өөрийн нэр	[espaˈɲol] ⓘ; [kasteˈʝano] ⓘ, [kasteˈʎano] ⓘ
ярилцагчид	Төрөлх: 500 сая (2023); Нийт: 600 сая; хязгаарлагдмал чадвартай 100 сая ярилцагч (23 сая сурагч)
Хэлний ангилал	Энэтхэг-Европ Итали Латино-Фалиск Латин Роман Итали-Баруун Баруун Роман Галл-Иберийн Иберийн Роман Баруун Иберийн Испани хэл; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
Эрт хэлбэр	Хуучин Латин Хуучин Испани Эрт орчин үеийн испани ; ;
Бичгийн систем	Латин (Испани цагаан толгой); Испани брайл үсэг
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	20 улс Аргентин ; Боливи ; Венесуэл ; Гватемал ; Доминикан ; Испани ; Колумб ; Коста Рика ; Куба ; Мексик ; Никарагуа ; Панам ; Парагвай ; Перу ; Сальвадор ; Уругвай ; Хондурас ; Чили ; Эквадор ; Экваторын Гвиней ; ; Хараат нутаг дэвсгэр Пуэрто Рико ; ; Хэсэгчлэн хүлээн зөвшөөрөгдсөн улс Баруун Сахар ; ; Томоохон цөөнх Америкийн Нэгдсэн Улс ; Андорра ; Белиз ; Гибралтар ; ; Олон улсын; байгууллага Америкийн Улсуудын Байгууллага ; Андын Нийгэмлэг ; Африкийн Холбоо ; Европын Холбоо ; ЕАБХАБ ; Ибери-Америкийн улсуудын байгууллага ; Карибын хамтын нийгэмлэг ; CELAC ; ALADI ; Латин Америкийн парламент ; Меркосур ; Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага ; Өмнөд Америкийн үндэстнүүдийн холбоо ;
Тохируулагч; байгууллага	Испани Хэлний Академиудын Холбоо; (Real Academia Española болон бусад 22 үндэсний испани хэлний академи)
Томьёолбор
ISO 639-1	es
ISO 639-2	spa
ISO 639-3	spa
Глоттолог	stan1288
Linguasphere	51-AAA-b
	Испани хэл албан ёсны статустай улсууд Испани хэл бусад хэлтэй албан ёсны статустай улсууд Хоёрдогч хэл (хүн амын нь 20%-с дээш) эсвэл соёлын хувьд ач холбогдолтой
	IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.

Испани хэл буюу Кастиль хэл (испани. el español, el castellano) нь дэлхийн 540 сая орчим хүний төрөлх хэл бөгөөд Латин Америкийн орнууд болон Испани улсын албан ёсны хэл юм. Энэтхэг-Европ хэлний аймгийн Итали хэлний бүлэгт багтдаг. Хамгийн ихээр испани хэлээр ярьдаг улс бол Мексик (120 гаруй сая хүн амтай).

"Испани хэл"-ний испани хэлээрх нэр нь Кастельяно (Castellano) буюу эспаниол (Español). Өмнөд Америкийн орнуудад кастельяно гэж нэрлэгдэх нь олон ба Мексик, Төв Америк, Карибын орнуудад зөвхөн эспаниол гэж нэрлэдэг.

НҮБ-ын шийдвэрээр 2010 оноос жил бүрийн 4 дүгээр сарын 23-ны өдрийг испани хэлний Өдөр гэж тэмдэглэх болсон.

Аялга[засварлах | кодоор засварлах]

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Испани хэл нь Иберийн хойгийг захирч байсан Ромын эзэнт гүрний иргэдийн ярилцдаг хэл болох латин хэлэнд үндэслэсэн бөгөөд хожим Уммайяадын Халифатын нөлөөлөл дор орших үедээ араб хэлний нөлөөнд автаж хөгжсөн хэл юм. Өнөөгийн испани хэлнээ араб хэлнээс дамжин орж ирсэн 4000-5000 орчим үгс бий гэсэн судалгаа бий.

Тархалт[засварлах | кодоор засварлах]

Испани хэл нь НҮБ-ийн албан ёсны 6 хэлний нэг (Бусад нь англи хэл, франц хэл, орос хэл, хятад хэл, араб хэл) бөгөөд Испани болон Латин Америкийн 18, Африкийн 1, нийт 20 улсын албан ёсны хэл болно. Испани хэлийг албан ёсны хэлээ болгосон улсуудыг дор жагсаав.

Европ
- Испани
Төв Америк
- Мексик, Коста-Рика, Гватемал, Сальвадор, Панам, Хондурас, Никарагуа
Карибын орнууд
- Куба, Доминиканы Бүгд Найрамдах Улс, Пуэрто-Рико (АНУ-ын чөлөөт муж)
Өмнөд Америк
- Колумб, Венесуэл, Эквадор, Перу, Боливи, Чили, Аргентин, Уругвай, Парагвай
Африк
- Экваторын Гвиней
Хойд Америк
- АНУ-ын зарим мужууд

Сервантес институт ( испани. Instituto Cervantes ) нь 1991 онд тус улсын Гадаад хэргийн яамны харьяанд Испани хэл заах, Испанийн соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор байгуулагдсан Испанийн Засгийн газрын байгууллага юм. Гол төв нь Мадрид болон зохиолч Мигель Сервантесийн төрсөн нутаг Алкала де Хенарес хотод байрладаг. Үүний зэрэгцээ Сервантес институт нь таван тивд төлөөлөлтэй бөгөөд нийт хилийн чандад 77 төв үйл ажиллагаагаа явуулдаг байна.

Сервантес институт нь испани хэлний Олон улсын конгрессыг тогтмол зохион байгуулагч юм.

Өмнөх Конгрессууд: Сакатекас (Мексик) 1997 онд, Вальядолид (Испани) 2001 онд, Росарио (Аргентин) 2004 онд, Картахена-де-Индиас (Колумб) 2007 онд, Вальпараисо (Чили) 2010 онд, Кордоба (Аргентин) 2019 оны 3 дугаар сард болж байжээ.

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named viva18

Гадаад холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Wikipedia

Википедиа: Испани хэлээр

[viva18-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named viva18

[1]