Хошуу будаа
Хошуу будаа (Avena) нь хүнс, тэжээл үйлдвэрлэлийн чухал үр тарианы таримал юм.
Төрөл ангилал[засварлах | кодоор засварлах]
Хошуу будаа нь Хойд Америк, Хойд Европ, Хятад, Австралид ургадаг таримал юм. Дэлхий дээр хошуу будааны хоёр хэлбэр байдаг. Энэ нь хальстай болон хальсгүй (нүцгэн) гэсэн хоёр төрлөөр ялгагдана[1].
Шинж чанар[засварлах | кодоор засварлах]
Хошуу будааны үр хөврөлийн (germplasm) олон янз байдал болон генетикийн үндэсийг тодорхойлж болдог.
Хошуу будаа нь 66.2% нүүрс ус, 7.0% тос, 17.6% уураг, 11% эслэг агуулдаг бөгөөд мангани, селенээр нэн баялаг, В1 аминдэм, магни, фосфорын эх үүсвэр юм.
Хошуу будааны уургийн 80 хувийг эзэлдэг авеналин уураг нь зөвхөн хошуу будаанд байдаг. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас хошуу будааны уураг нь чанараараа шар буурцаг, өндөг, сүү, махны уурагтай тэнцүү гэж үздэг.
Хэрэглээ[засварлах | кодоор засварлах]
Хошуу будааг хуурай, бүтэн, цэвэр шуудайнд савлана[2].
Ач холбогдол[засварлах | кодоор засварлах]
Хошуу будаа нь зүрх судасны өвчин, чихрийн шижин өвчнөөс сэргийлэхэд тустай үр тариа юм. Хошуу будаа нь найрлагадаа бета-глукан хэмээх уусдаг эслэгийн төрөл агуулдаг бөгөөд энэ нь цусан дахь муу өөх тос болон чихрийн түвшинг бууруулах үйлчлэлтэй.
"Судлаачид хошуу будаанаас авенантрамид (avenanthramides) хэмээх антиоксидантыг ялгасан бөгөөд энэ нь чөлөөт радикалыг дарангуйлах, артерийн судас бөглөгч хэд хэдэн төрлийн молекулын нийлэгжилтийг саатуулах замаар зүрх судсаны өвчин, судас хатуурах эрсдэлийг бууруулдаг болохыг тогтоожээ" гэж Цагаан хоол ногоон гариг бүлэгт гэсэн байдаг.
Хошуу будааны найрлага дахь эслэг нь ходоод гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлж өтгөн хаталтаас сэргийлнэ. Хошуу будааны гурилыг арьс чийгшүүлэх, батга эмчлэх зэргээр арьс арчилгаанд хэрэглэдэг. Хошуу будаанд байдаг лигнан хэмээх фитоэстроген нь хөх, түрүү булчирхай, өндгөвчний хорт хавдрын эрсдэлийг буруулдаг болох нь тогтоогджээ.
Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]
Судалгаа шинжилгээ[засварлах | кодоор засварлах]
Хошуу будаагаар Хөдөө Аж Ахуйн Их Сургууль, багш Ж.Намжилсүрэн нэлээд судалгаа хийж байгаа юм.
- 2001 онд Тариалангийн төв бүсийн нөхцөлд нүцгэн үрт хошуу будааны селекцийн шинэ сорт". Ж.Намжилсүрэн ШУ-ны Академи. Бага чуулган
- 2002 онд "Нүцгэн үрт хошуу будааны тарих хугацаа, үрийн норм судалсан дүн". Ж.Намжилсүрэн ХААИС
- 2002 онд "Хүнсний шинэ таримал-Нүцгэн үрт хошуу будаа тариалах боломж. Ж.Намжилсүрэн Дархан-Уул ЗДТГ. ХХАА-н газар
- 2002 онд "Нүцгэн үрт хошуу будааг талх, гурилан бүтээгдэхүүнд чанар сайжруулагчаар ашиглах боломж". Ж.Намжилсүрэн УГТСЭШХ
- 2003 онд "Нүцгэн үрт хошуу будааг тариалангийн төв бүсэд тариалах боломж, цаашдын чиглэл". Ж.Намжилсүрэн ХААИС
- 2005 онд "Тариалангийн төв бүсийн нөхцөлд нүцгэн үрт хошуу будаайы селекцийн шинэ сорт". Ж.Намжилсүрэн УГТСЭШХ
Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]
- ↑ Yarvaan, Munkhtuya; Zongwen, Zhang (2020-04-30). "Study of genetic diversity in oat accessions identified using of SSR markers". Mongolian Journal of Agricultural Sciences. 29 (1): 120–124. doi:10.5564/mjas.v29i1.1380. ISSN 2524-0722.
- ↑ Биндэръяа, Г. (2014-12-09). "BERBERIDACEAEJUSS. ОВГИЙН ЗАРИМ ТӨРЛҮҮДИЙН ҮРИЙН ХЭЛБЭРЗҮЙ, ҮРИЙН БҮРХҮҮЛИЙН ДОТООД БҮТЦИЙН СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС". Mongolian Journal of Agricultural Sciences. 10 (1): 100–105. doi:10.5564/mjas.v10i1.304. ISSN 2524-0722.